Geert en Sven

Geert Bourgeois lanceerde in zijn toespraak ter gelegenheid van de 11 juliviering editie 2018 een interessante museum-gedachte. Sven Gatz werkte zich in de kijker door zijn commentaar op de lezing uit de brief van Paulus aan de Efesiërs van zondag 26 augustus jl. We reflecteren verder op wat onze beide ministers ons te vertellen hadden.

Vlaanderen viert op 11 juli (tegenwoordig meer op de dagen voorafgaand aan 11 juli, want vakantie is heilig). Ter gelegenheid van die feestdag nemen diverse beleidsmensen het woord. Zo ook onze Minister-President Geert Bourgeois:

Is niet de tijd gekomen om deze en andere voorbeelden te volgen en een Museum te creëren dat op een wetenschappelijk verantwoorde wijze en met moderne museale vormen en technieken toont hoe Vlaanderen de culturele, sociologische en staatkundige entiteit is geworden, die het vandaag is; hoe zich uit de Pagus Flandriensis van de vierde eeuw het Vlaanderen van de eenentwintigste eeuw heeft ontwikkeld …

Volgens bepaalde bronnen werd de naam Vlaanderen voor het eerst vernoemd in de 8ste eeuw AD in de Vita Eligii (het leven van Eligius). Eligius was bisschop in Doornik rond 640 AD. Pagus Flandriensis doelde op de regio rond Brugge(1). Er is natuurlijk wel een grote afstand tussen een goed bedoelde 11-juli toespraak en een toegankelijk, aanlokkelijk en wetenschappelijk degelijk onderbouwd museum. Wellicht zijn er ook tussenvormen mogelijk (een virtueel museum bijvoorbeeld). Het zou op zichzelf al een prestatie wezen mochten diverse spelers in het veld samenwerken. Subsidies kunnen hier wel een spelbreker worden. Over middelen heeft Geert Bourgeois niet gesproken. Er is dus hoop.

En welke rol zou het Instituut voor Vlaamse Volkskunst kunnen vervullen in Vlaanderens Museum? IVV bestaat nu 54 jaar. Gedurende al die tijd heeft ons Instituut gewerkt rond het leven en de gebruiken van iedere dag. Volkskunst kadert wellicht niet in de ‘staatkundige entiteit’ die Geert Bourgeois bedoelt. Toch kunnen we bijdragen tot een inzicht in de geschiedenis van Vlaanderen. In onze jongste uitgave WO I, een kruispunt in het alledaagse leven of een veranderende Vlaamse samenleving schetsen beide auteurs Henri Vannoppen en Maria Rutten hoe ingrijpend de samenleving, en dus ook de ontwikkeling van Vlaanderen, werden beïnvloed door de ‘Grooten Oorlog’. De geschiedenis en ontwikkeling van Vlaanderen hebben we meestal niet zelf kunnen bepalen. Al meer dan 2000 jaar geleden hadden we te maken met vreemde heersers. Ook na 1830 moesten Vlamingen rekening houden met wat boven de hoofden werd beslist. Niettemin mogen we fier zijn op onze culturele rijkdom. Een volk zonder verleden heeft geen toekomst. We zijn benieuwd hoe ernstig onze Minister-President met zijn 11-juli gedachte omgaat.

Bij tijden kan de bijbel op een ruime belangstelling rekenen. Op zondag 26 augustus jl. werd een stuk uit de Brief van Paulus aan de Efeziërs voorgelezen. Volgende passage deed hier en daar enkele haren te berge rijzen:

… Vrouwen weest onderdanig aan uw man als aan de Heer. Want de man is het hoofd van de vrouw zoals Christus het hoofd is van de Kerk(2) … Verder lezen we in dezelfde brief: … zo ook moet de vrouw haar man in alles onderdanig zijn … Ook al vervolgt de lezing met … Mannen hebt uw vrouw lief …

Blijkbaar weegt de liefde van de man bij interpretatoren niet zwaar genoeg om de onderdanigheid die van de vrouw gevraagd wordt te compenseren.

Minister Sven Gatz heeft al vroeger te kennen gegeven dat hij niet opgezet is met het uitzenden van erediensten op VRT-zenders. Hij grijpt bovenstaande Bijbellezing aan om het debat van nieuwe brandstof te voorzien. Door vrouwen aan te manen tot onderdanigheid creëert Paulus een gedachte van meerwaarde voor de man. Er blijkt enige discussie te bestaan over de vertaling van het woord ‘onderdanigheid’, maar we wagen ons niet aan exegese(3). Laten we de discussie over mogelijke onderdanigheid van de vrouw verplaatsen naar de dansvloer.

We nemen de situatie waarin twee mensen met mekaar dansen, een schottisch, polka, mazurka of wals bijvoorbeeld. Om vlot te dansen moet één van beide partners leiden. Bij het dansen per paar wordt verondersteld dat de jongen het meisje leidt. Ooit gehoord van een dansleidster: meisjes maken geen fouten bij het dansen, indien ze dat toch schijnen te doen, is dat de fout van de jongen die onvoldoende duidelijk leidt. Harmonisch samen dansen heeft weinig met diepgaande discussies over leiderschap en onderdanigheid te maken. De jongen moet leiden, maar als het meisje haar partner maar niks vindt, kan ze zo onderdanig worden dat elk initiatief van haar kant ontbreekt. Dansen wordt dan een hel. Leiden of niet, de jongen is overgeleverd aan zijn partner om van dansen een hemelse ervaring te maken.

Akkoord, de discussie heeft vooral een politieke kant. Samenwerking tussen vrouw en man: het gaat over mekaar aanvoelen. Juist door die harmonie mogen we samen dansen beschouwen als een van de meest verheven ervaringen in het aardse tranendal. Als twee mensen met elkaar kunnen dansen en daarvan intens genieten, respecteren ze mekaar tot op het bot.

Afbeelding: Brave hendrik of Chenopodium bonus-henricus L., vervanger van spinazie (bron: Gids voor Geneeskrachtige Planten, Reader’s Digest NV Amsterdam 1975 p. 105).

Inspiratie vinden we tevens in de natuur. Brave Hendrik of Chenopodium bonus-henricus L. is een bescheiden plant, behorend tot de ganzevoetfamilie of Cheniopodiaceae. De naam Hendrik werd vroeger aan planten gegeven die in de omgeving van menselijke nederzettingen groeiden. Brave Hendrik is een vervangmiddel voor spinazie of Spinacia oleracea L. Spinazie is een veeleisende groente die enkel goed gedijt op flink bemeste grond. Brave Hendrik is met minder tevreden. Hij groeit zelfs op afvalhopen. Dat de naam een zekere onderdanigheid oproept, hoeft niet te betekenen dat mensen neerkijken op Brave Hendrik, integendeel, de plant geniet waardering bij wie erdoor wordt gevoed.

Een Vlaams Museum en onderdanigheid: het Instituut voor Vlaamse Volkskunst staat paraat om dienend mee te werken indien dat nuttig mocht bevonden worden door wie vol respect initiatieven neemt.

Gert Laekeman
Voorzitter IVV

(1) Goethals JJ. Searching for Flemish (Belgian) Ancestors. Clearfield Company, Baltimore 2007: p.7.

(2) Apostel Paulus. Brief aan de Efeziërs 5, 21-32.

(3) https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2018/08/27/bonny-over-eucharistieviering/ (geraadpleegd op 2 september 2018)