I TAKT

Volkskunstgroep Reintje Vos maakt in 1975 zijn eerste buitenlandse reis naar Växjö (Zuid Zweden). Het werd een onvergetelijke ervaring: Vlaamse en Zweedse volksdansers innig verenigd in dans, muziek en zang. Een ontembare zon overgoot de prachtige meren en bossen met deugddoende warmte, waarbij de meegebrachte voorraad bier nog zo heerlijk smaakte. Vi gör di i takt ... of uit het Zweeds vertaald: wij doen het samen.

Wie Scandinavië bezocht en bezoekt kent zeker de hambo. Hambo behoort ontegensprekelijk tot het immaterieel cultureel erfgoed van de vijf Scandinavische landen. Op het eerste zicht lijkt de dans eenvoudig. Een korte ‘aanloop’ en dan maar draaien. Het geheel doet enigszins denken aan een vorm van walsen. Tot we het zelf proberen, liefst met een een ervaren partner. Dan voelen we onmiddellijk het belang van samen-dansen. Twee lichamen moeten perfect met elkaar in balans blijven tijdens het draaien. Dat kan alleen door een perfecte coördinatie. In die zin is de vertaling van ‘Vi gör de i takt’ slechts benaderend. ‘I takt’ betekent meer dan zomaar ‘samen’. Het gaat over een subtiele vorm van één-worden in de dans. Willem Gijssels verwoordt het treffend:

... De dans: het eerst gebaar van al ’t geboren wordend
Dat aan gevoelens uiting geven kon:
Het eerst besef dat in een samenhang zich ordent
De chaos tot een klare bron ...

Gestalte, gewicht, grootte: het speelt allemaal geen rol, als we maar bereid zijn om mekaar aan te voelen en de dansvloer te betreden. Dansende paren vormen een groep, groepen vormen een leefgemeenschap, verschillende gemeenschappen vormen een volk. Immaterieel cultureel erfgoed brengt een volk in constructieve beweging. Dans wordt een bindend cement tussen volkeren, een wijze om te communiceren en mekaar te waarderen. We laten weerom Willem Gijssels aan het woord:

De dans, nog voor het Woord, is ’t groot herkenningsteeken
Waardoor de mensch van ’t dier zich onderscheidt
Is ‘dans’ geen wereldwoord dat vele volken spreken
Tot één en zelfde bron herleid?

Terug in Vlaanderen stelt zich de vraag hoeveel van de officiële danscultuur nog op de dansvloer zal terug te vinden zijn. Professionalisering van de sector resulteert in papier en administratie. Samen-dansen is onontbeerlijk op de dansvloer, maar lang niet de algemene regel wanneer het over structurele omkadering gaat. Wanneer we het dans-gegeven opentrekken naar de sector van het immaterieel cultureel erfgoed, zien we iedere organisatie haar eigen soepje koken, bij de gratie van fel gegeerd gemeenschapsgeld. Inhoud maakt plaats voor politiek. En politiek ligt IVV niet.

Een regering vormen gaat moeizaam door de fundamentele meningsverschillen tussen de potentiële partners. Die verschillende inzichten moeten convergeren naar een gezamenlijk project om een ploeg samen te krijgen en samen te houden. In onze sector zien we juist het omgekeerde. Er zijn geen fundamentele meningsverschillen. We willen alleen het gezamenlijk project compartimenteren omwille van mogelijke politieke opportuniteiten. Vrijwilligers moeten de duimen leggen want de spaarpot is te klein voor al wie meedingt naar subsidie. Daarom moet de beoordelingscommissie slaan en zalven naargelang het geval. Het kan nochtans anders. IVV blijft pleiten voor een gemeenschappelijke koepel ‘Immaterieel Cultureel Erfgoed’. Dat maakt het mogelijk om als één Vlaanderen het internationale formum te betreden, met een rijke inhoud en een puike professionele begeleiding.

Ondertussen mochten we de voorbij zomer (nu ja zomer?) weerom de wereld beleven in tal van volksdansfestivals. In Schoten ging voor de 53ste keer het tot ‘Hello Schoten’ herdoopte werelddansfestival door. We reisden van Zuid-Afrika naar Jakoetië (Russische Federatie), en van Macedonië via Spanje en Venezuela naar het Paaseiland (vertegenwoordigd door de Chileense Conjunto Folklorico Ariki Rapa Nui). Telkenjare valt de verscheidenheid op en toch ook de gemeenschappelijke kenmerken in wat de groepen ons tonen. We verzeilden in gedachten naar de uitgestrekte Siberische vlakten bij de zuivere zang en ontstuimige dans van de groep Sakha. Ook Matsamo uit Zuid-Afrika bezorgde ons rillingen met enthousiast zingende meisjes, slagwerk en nadrukkelijke stampdansen. De Chilenen gaven ons een impressie van de wijze waarop de ‘Rapa Nui’ (= bewoners van het Paaseiland) hun danscultuur beleven. Tussendoor was het wegdromen bij de ongewone dansritmes van ‘Ansambi za narodni ora i pesni Toska’ uit Stip (Macedonië). ‘Lola Torres’ uit Jaen (Spanje) bracht ons een stijlvolle vertoning op enthousiast gespeelde gitaren en klakkende kastanjetten. ‘Mari-Quitar’ demonstreerde levendig wat het samenvloeien van cultuur vermag door eeuwenlang vermengen van Zuid-Amerikaanse indianen, Afrikaanse slaven en Spaanse kolonisten. Vlaanderen liet zich tijdens de festivalweek niet onbetuigd: de groepen Gelmel, Reuzegom, Pagaderke en Smoutpeerke brachten op een waardige wijze traditionele dansen en vooral nieuwe eigen creaties.
Eens te meer een mooie illustratie van wat Willem Gijssels neerschreef:

... Komt dansen hand in hand naar wat Paul Fort verkondde:
Indien de meisjes, jongens van elk land
Elkaar de hand toereikten, eene wereldronde
Van wereldvrede kwam tot stand !

IVV blijft iedereen ondersteunen op en rond de dansvloer. Wij houden ogen en oren open in diensbaarheid. Dank aan alle vrijwillige inzet die levende culturele gemeenschappen blijft inspireren.

Gert Laekeman
Voorzitter IVV